We hebben weer een nieuwe Slimste Mens en wel journaal-presentatrice Astrid Kerseboom. Deze tv-quiz van KRO/NCRV met presentator Philip Freriks en jurybrombeer Maarten van Rossem is al jaren een ware kijkcijferhit. Dat komt natuurlijk ook doordat de kijkers thuis op de bank zo leuk mee kunnen doen; kijken of je meer weet dan de BN’ers op de buis.

Soms blijkt dat ‘beter zijn dan’ wel heel gemakkelijk. Zo was bij deze editie per abuis vlogster Monica Geuze op een deelnemersstoel beland. Ik hoorde dat het eigenlijk de bedoeling was om dit meiske voor een nieuw SBS-format ‘De Domste Doos’ uit te nodigen, maar dat er bij de producent iets fout was gegaan. In de achterliggende jaren is Monica in stupiditeit alleen overtroffen door VPRO-presentator Tim den Besten. Dat ze met haar verveelde bekkie toch nog drie rondes mee kon draaien, was louter te wijten aan domme pech van haar tegenstanders in de knock-out-ronde.

Want er komt ook een dosis geluk bij De Slimste Mens kijken. Zo wist opera-zangeres Maria Fiselier in ijltempo alle acht hoofdfiguren uit Lord of the Rings te benoemen, omdat ze simpelweg dol is op die films en ze allemaal diverse keren heeft gezien. Dat jij dan net die vraag krijgt, is dikke mazzel. Ik moest die films destijds met de kinderen aanschouwen, maar ben bij elke aflevering al na een kwartier in slaap gevallen. Bij vragen over Harry Potter of Marvel zou ik het trouwens ook niet best doen.

Nog groter geluk is ’t wanneer een tegenkandidaat in de Galerij-ronde slechts één of twee goede antwoorden bij de acht beelden weet te geven. Bijvoorbeeld acht hoofdsteden in Azië of acht rivieren in Europa. Als jij daarna aan de beurt komt, kun je in het wilde weg alle denkbare namen van hoofdsteden of rivieren uitbraken en roof je punten als een gek.

Het wil ook helpen als je, zoals de winnende Astrid Kerseboom, bij het NOS-journaal werkt. Daar krijg je dagelijks een enorme hoeveelheid internationale actualiteit en historische context tot je, waarmee je geestelijke bagage fors groeit. Hoewel dat bij haar NOS-collega Malou Petter niet bepaald merkbaar was. Pijnlijk om dan de volgende dag weer naar je werk te gaan. 

Zo zie je bij De Slimste Mens - geen beter vermaak dan leedvermaak - wel meer reputaties sneuvelen. Zo’n zelfingenomen Ton Elias (oud-journalist en gedumpt als VVD-kamerlid), die er destijds bij zijn eerste ronde meteen roemloos uitvloog. Of bij deze editie Marije Knevel (dochter van) die zelfs een simpele vraag over de bijbel miste en voorlopig ook niet meer weet hoe ze haar EO-papa onder ogen moet komen.

Er zijn natuurlijk ook kandidaten die helemaal niets weten, maar die ’t geen ruk kan schelen dat ze voor joker staan. Zoals zangeres Shirma Rouse. En neem radio-dj Erik de Zwart, die met de laagste score ooit eindigde. Die De Zwart weet natuurlijk ook wel dat als het op slim geld verdienen aankomt, hij alle andere deelnemers aan de tv-quiz ver achter zich laat.

Dat brengt ons op de definitie van slim. Want slim is iets anders dan intelligent. Slim zegt ook niets over hoeveel kennis iemand heeft. Slim houdt in dat je snel van begrip bent, over een zekere behendigheid beschikt, vindingrijk bent en makkelijk oplossingen voor problemen weet te bedenken. In vroegere tijden hing aan het begrip slim overigens iets ongunstigs. Wat we tegenwoordig sluw, geslepen of doortrapt noemen. 

Ik had nog niet zo lang geleden een collega die qua belezenheid, feitenkennis, historisch besef als ook qua intelligentie in de categorie Monica Geuze thuis hoorde. Zeg maar: iemand zonder horizon. Maar ze was wel heel sluw, buitengewoon doortrapt. Zij wist op de juiste momenten haar charmes in te zetten, liet betoverend haar grote ogen rollen en kon ook nog huilen op commando. Dat heet ook slim. Of zoals ze dat zelf uitdrukte ‘furba’, de Italiaanse aanduiding voor dit talent. En daarmee kun je - als je niet te veel last hebt van scrupules - toch een eind komen in het leven.

Je kan je dus afvragen of de titel De Slimste Mens wel juist is. De populaire quiz draait immers meer om kennis dan om slimheid. Slimheid komt in dit programma pas aan de orde als je op het juiste moment past; omdat niemand toch meer hoger kan scoren dan jij. Of door je in de knock-out-ronde op het juiste moment onder je tegenstander te laten zakken en zo als eerste de beslissende beurt binnen te slepen. 

Ik vraag me zelfs af of enig jurylid Maarten van Rossem wel zo slim is. De emeritus hoogleraar geschiedenis is intelligent, belezen, een veel-weter en bij tijd en wijle ook een scherp analyticus met een ruime dosis sarcastische humor. Maar of hij voldoet aan de criteria die Van Dale geeft bij het begrip slim, durf ik te betwijfelen. 

Maar de titel De Slimste Mens bekt lekker. Beter dan - ik verzin maar wat - ‘Kennis Kampioen’ of ‘Beste Veel-Weter’. Ik denk bovendien dat de meeste winnaars van De Slimste Mens niet alleen over veel kennis beschikten, maar ook wel slim zijn. Dus alle reden om een slimme opmerking van Shakespeare te citeren: ‘What’s in a name?’