‘2021 wordt het jaar van hoop’. Die woorden sprak Mark Rutte in zijn televisietoespraak aan de vooravond van de lockdown. Mooie woorden. Maar worden ze ook werkelijkheid? Ik vermoed dat de premier dat ook niet zeker weet. Hij baseerde die woorden vast niet op wetenschappelijk onderzoek.

Als je er op let, merk je dat deskundigen (en eigenlijk alle mensen) voortdurend voorspellingen doen: ‘voor de zomer hebben we allemaal een vaccin’, ‘de VVD gaat de verkiezingen winnen’, ‘over 10 jaar doen robots al het werk’, ‘2021 wordt het jaar van de hoop’. Enzovoorts enzovoorts. Klopt dat soort voorspellingen? En zijn er bijvoorbeeld experts die het heel vaak bij het juiste eind hebben?

Om erachter te komen zou iemand voorspellingen moeten bijhouden en dan achteraf turven wie er gelijk had. Zo’n onderzoek is in Nederland nog nooit gedaan. Maar in de Verenigde Staten wel. En wat bleek? Verreweg de meeste voorspellingen waren verkeerd. Er waren geen deskundigen die het heel vaak bij het juiste eind hadden. Een goede voorspelling was een toevalstreffer. Zoals een stilstaande klok ook twee keer per dag de juiste tijd aan geeft.

De Amerikaanse psycholoog Philip Tetlock deed veel onderzoek en experimenten op het gebied van voorspellen. Hij schreef er het boeiende boek Superforcasting over. Een (voor mij heftig) inzicht: politici horen tot de slechtste voorspellers. Hun wereldbeeld of ideologie is zo sterk ontwikkeld dat het een nuchtere blik op de toekomst in de weg zit. Wees dus op uw hoede als GroenLinks stelt ‘de energietransitie is goed voor de werkgelegenheid’, of als u mij hoort zeggen ‘minder regels leidt tot meer banen’. Zulke voorspellingen kúnnen op zich wel waar zijn, maar het is verstandig ze niet voor zoete koek te slikken en er kritisch over na te denken.

Deskundigen zijn dus slechte voorspellers en politici zijn zéér slechte voorspellers. Er blijken echter ook mensen te zijn die goed in de toekomst kunnen kijken. Het blijken gewone mensen te zijn, zonder een specifieke deskundigheid. Tetlock noemt ze ‘supervoorspellers’ en legt uit hoe je zelf zo’n waarzegger kan worden. Hij doet dat door uit te leggen hoe je een vraagstuk objectief kunt bekijken en dat je altijd bereid moet zijn je voorspelling bij te stellen.

De meeste ‘deskundigen’ (laat staan politici) werken niet zo zorgvuldig en zitten er daarom bijna altijd naast. Wees dus alert als u iemand de toekomst hoort voorspellen.

En, zal 2021 het jaar van de hoop worden? Ik weet het niet. Maar ik hoop het wel!