Overheidsinstanties hebben "onbehoorlijk en ongepast gehandeld" tijdens de crisissituatie in de zomer van 2022 bij het aanmeldcentrum in Ter Apel. Aangeboden hulpmiddelen werden van asielzoekers afgepakt en burgers die hulp boden, werden gewaarschuwd voor arrestatie. De Nationale Ombudsman veroordeelt het handelen van de overheidsinstanties destijds in het rapport 'Verboden hulp te bieden?'.

In de zomer van 2022 was het overvol bij het aanmeldcentrum van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA). Honderden mensen moesten zonder hulpmiddelen buiten in het gras wachten en slapen. Er was een gebrek aan hygiëne, drinkwater, toiletten, douches en beschutting. Het weer was wisselend, van erg warm tot koud met buien.

Omwonenden en instanties boden hulp omdat "de overheid tekortschoot", aldus het rapport. Maar uitgedeelde tenten, poncho's en vuilniszakken werden afgepakt, thee mocht niet meer worden uitgedeeld. Een noodverordening werd ingezet om gevaar rond het terrein te beperken. Helpers werden bedreigd met vervolging, terwijl je van de overheid mag verwachten dat "zij meedenkt en samenwerkt met burgers aan een oplossing, in plaats van burgers straft die hulp bieden", stelt ombudsman Reinier van Zutphen. Daarbij was er volgens hem onvoldoende aandacht voor de humanitaire nood van de wachtende asielzoekers.

Opnieuw overvol

De situatie had anders aangepakt moeten worden, onderkennen alle instanties die Van Zutphen sprak. De focus lag te veel op veiligheid en openbare orde, de reactie op hulpbieders was "bijzonder ongelukkig", aldus de instanties. De overheid wil leren van de situatie, maar desondanks is de ombudsman niet gerustgesteld omdat "de kans dat asielzoekers weer buiten moeten slapen, nog altijd aanwezig" is. Ook ziet Van Zutphen dat er sinds zijn aanbevelingen vorig jaar "vrijwel niets veranderd" is in de asielopvang.

De ombudsman waarschuwt ook voor herhaling nu "een nieuw dieptepunt in de asielopvang zich aandient", aangezien het aanmeldcentrum opnieuw overvol is. "Iedereen die ik spreek wil een herhaling van de situatie van twee jaar geleden in Ter Apel voorkomen", zegt Van Zutphen. Daarvoor is solidariteit van alle Nederlandse gemeentebestuurders nodig. Ze moeten "nu gezamenlijk die handschoen oppakken, naast elkaar gaan staan en hun verantwoordelijkheid nemen in de opvang van asielzoekers".