Ook de Zoetermeerse scholen werden en worden op de proef gesteld door de coronacrisis. Het afstandsonderwijs bood uitkomst en bij OPOZ-bassischool IKC De Tjalk in De Leyens wisten ze daar op een goede manier gestalte aan te geven. Directeur Jasper Versleijen vertelt er in dit interview meer over.

Hoe werkt het afstandsonderwijs bij jullie?
"Wij zaten al in een transitie naar meer digitaal onderwijs met een pilot vlak voor de corona-uitbraak. We hebben met educatieve software van Snappet de basis gelegd om kinderen op afstand te kunnen volgen. Het programma heeft software waarin al onze lesmethoden verwerkt kunnen worden. Het reken- en taalboek is bijvoorbeeld volledig digitaal. De kinderen werken bij ons vanaf groep 4 met behulp van een tablet. Verder hebben we wel geleerd van die eerste lockdown."

Wat zijn jullie daardoor anders gaan doen?
"We zijn gaan werken met een check in-moment en check uit-moment. We merkten dat het thuisonderwijs naarmate het langer duurder vrijblijvender ging aanvoelen. Je krijgt toch zo'n vakantiesfeertje en dat wilden we voorkomen door kinderen op een vast moment te laten inloggen en de schooltijden aan te houden. Ook om te voorkomen dat ouders 's avonds nog met hun kinderen aan de slag moesten omdat schoolwerk niet af was. We wilden dat structureren met een vaste begin- en eindtijd."

Hoe ging dat verder in zijn werk?
"Na die begin- en eindtijd werden er instructies gegeven door leerkrachten via een videoverbinding. We maken daarbij gebruik van Google Meet en maken een virtuele klas aan. De leerkracht vertelt 's ochtends wat de leerlingen gaan doen en gedurende die dag zijn er verschillende momenten waarop kinderen, al dan niet klassikaal of met kleine groepjes, inbellen en verlengde instructies ontvangen. De leerkracht geeft vanuit huis instructies via een digitaal scherm. Voordeel daarvan en van Snappet is dat je virtuele bord hierbij zit en dat je kinderen meeneemt in het uitleggen van de oefenstof. Je hebt al je tools die je normaal bij de klassikale lessen ook hebt. Kinderen maken vervolgens de verwerking thuis op hun tablet."

En wat als niet iedereen een tablet of laptop heeft?
"Wij hebben Snappet-tablets afgenomen, dus iedere leerling heeft een tablet tot zijn beschikking. Alleen is de tablet niet geschikt voor het volgen van online instructies. Veel ouders hebben thuis één of meerdere devices, maar in sommige gevallen zijn er gezinnen met meer kinderen dan devices en ouders moeten er zelf ook op kunnen werken. Daarom hebben wij onze chromebooks uitgeleend en een bruikleenovereenkomst opgesteld met een aantal ouders."

Tegen welke zaken liepen jullie nog meer aan tijdens de eerste lockdown? 
"Dat is vooral de combinatie lesgeven op afstand met de noodopvang. Wij hebben circa 450 leerlingen en op de drukste dagen werden er zo'n tachtig aangemeld voor de noodopvang. We hebben daar in maart een rooster voor gemaakt met leerkrachten die zich daar voor konden intekenen. Die leerkrachten kregen een dubbelrol. Zij moesten hun klas in de gaten houden voor het afstandsonderwijs, maar moesten ook de kinderen op de noodopvang bezighouden. Dat werkte niet, want zo'n leerkracht kan zich niet in tweeën splitsen."

Jullie zijn dat anders gaan organiseren? 
"Ja, de opvang is nu minder vrijblijvend. Sommige kinderen waren er heel goed in om te zeggen: nee, ik heb geen werk. Zij gingen spelen, terwijl anderen aan het werk waren. Er is nu meer structuur. We delen de kinderen op in klassen in plaats van in grote groepen bij elkaar in de aula. We hebben ze, per jaargang, laten meedraaien in het afstandsonderwijsschema. Klinkt heel logisch, maar organisatorisch kom je daar pas achter als je op je neus gaat."

Hebben jullie het digitale protocol compleet op de rit?
"Ja. Als ik naar de feedback van ouders luister, denk ik dat we tevreden mogen zijn hoe wij het afstandsonderwijs hebben vormgegeven tijdens de lockdown. 'Het vrijblijvende is eraf, wat fijn dat kinderen op vaste momenten les krijgen', zijn dingen die ik van ouders hoorde. Zoetermeer is ook een dorp, dus onze methodes worden volop vergeleken met die op andere scholen. We horen terug dat wij heel ver zijn in het verzorgen van afstandsonderwijs en dat is een mooi compliment voor ons team."

Kun je stellen dat jullie door corona digitaal tien stappen vooruit hebben gezet in plaats van twee?
"Enorm. Onderwijs is over het algemeen zeer behoudend. Vernieuwen in de lesmethodes gebeurt niet snel, maar we hadden nu geen keuze. We moesten wel. Niemand had ooit een videovergadering gevolgd, laat staan dat je instructies gaat geven online. We spraken af: we halen het beste uit deze situatie. We gaan kinderen voorzien van onderwijs, linksom of rechtsom. Dat biedt ook mooie kansen.

Collega's die daar affiniteit mee hebben, namen een voortrekkersrol en gingen anderen begeleiden. Leerkrachten namen instructievideo's op voor collega's. Ze hebben elkaar er doorheen gesleept en beter gemaakt. Als die noodzaak er niet was geweest, hadden we maar heel kleine stappen gezet in de verandering van het digitale proces. Het heeft zaken in een stroomversnelling gebracht."

Wat zijn de nadelen van afstandsonderwijs?
"Het grootste nadeel is dat het groepsproces grotendeels verloren gaat. De sociale interactie voor kinderen in alle leeftijdscategorieën is zó belangrijk. Vriendjes en vriendinnetjes maken, dat was er nu niet bij. Dat was het grootste gemis. De groepsdynamiek is nu heel anders dan voor de lockdown."

Wat blijft er van over dit afstandsonderwijs?
"We hebben het afstandsonderwijs nog steeds nodig. Vroeg of laat krijgen we er weer mee te maken. Recent ging de school weer open en op dag één kon een leerkracht vanwege de weersomstandigheden niet naar school komen. Toen vielen we terug op het afstandsonderwijs. Dat gaat nog vaker gebeuren als straks een leerkracht kampt met verkoudheidsklachten of als een groep in quarantaine moet.

En Snappet blijven we gebruiken, daar zien we de meerwaarde van in. Denk aan ouders die geen tijd hebben om langs te komen voor een oudergesprek. Het is zonde om alles de prullenbak in te gooien als corona voorbij is. Het klinkt gek, maar corona heeft ook veel goeds gebracht voor de ontwikkeling van onze school."

Je was ongeveer een jaar onderweg als directeur van deze school toen corona kwam. Hoe was dit alles voor jou zelf?
"Het was een rollercoaster. Je bent afhankelijk van protocollen, vervolgens ga je aan de slag met zaken op papier zetten en dan is het maar de vraag hoe het uitpakt in de praktijk. Je probeert met zoveel belanghebbenden rekening te houden; met ouders, collega's en het belangrijkste; de kinderen. Het is soms heel moeilijk bepaalde keuzes te maken.

Als je iets beslist, is er altijd wel iemand die je benadeelt. Ik heb echt wel eens met mijn handen in het haar gezeten van; hoe gaan we dit nu met elkaar regelen? Dus dit was een aardige vuurdoop, maar als we dit met elkaar hebben doorstaan, dan wordt de rest alleen maar makkelijker."