Dat is een traditie waar ik dankbaar voor ben, al zet het een klem om mijn hart. Op 15 augustus klinkt de klok bij het Indisch monument aan de Haagse Teldersweg. Japan capituleerde. De oorlog was voorbij, maar er kwam geen vrede.
Wanneer het eenmaal 15 augustus is geweest, denk ik vanzelf aan 17 augustus, toen de Republiek Indonesië werd uitgeroepen, dan de Bersiap, het leven in de kampen en erbuiten, de politionele acties. De opheffing van het KNIL in 1950. Het is een onverbiddelijke keten van herinneringen aan moeilijkheden die ik niet heb meegemaakt. Ik hoorde erover van andere mensen, ooggetuigen tegen wil en dank. Zo leerde ik over deze geschiedenis, want op mijn middelbare school was Indië een onderwerp van twee minuten.
Een oudere vriendin zei me eens dat zij en haar moeder vroeger Buitenkampers waren geweest. Ik vroeg, hoe ze aan eten kwamen. Ja, handelen, hier en daar wat proberen, er was ook honger. Jaar in, jaar uit. Dat kon ik me niet voorstellen. Tot op de dag van vandaag - en juist in deze dagen - denk ik aan de moeders, die in tijden van oorlog voor hun kinderen vertrouwen en optimisme moesten uitstralen, want dat hadden de kinderen nodig. En dan na de oorlog soms het weerzien om te ervaren: nu zijn wij andere mensen.
Herdenken en terugblikken is de laatste jaren aan het veranderen. Steeds meer groepen mensen worden herdacht, het gaat vaker dan tevoren over verzoenen en aanvaarden. Op zich mooi. Maar ik voel daarbij ook, dat er een deken gelegd wordt over andere emoties, omdat die slecht uitkomen in de tijdgeest. Neem alleen al de Jappenhaat. Of de wrok en achterdocht ten opzichte van elke Hollandse autoriteit. Het niet kunnen of willen vergeven van anderen. De pijn die blijft over een verwoest leven; heus niet alles komt goed. En er is de kwestie van de Indische backpay nog, de plicht van Nederland om soldij en salarissen uit de bezettingstijd te voldoen. Oorlog duurt veel langer dan de jaartallen uit de geschiedenisboekjes.
Het is goed dat we hier 15 augustus hebben, met de stem van de klok. Gelukkig besteedt de televisie er ook aandacht aan, dat is een teken dat het serieuzer genomen wordt. Elk jaar weer wordt alles opnieuw uitgelegd, want iets over Indië vergeten ze hier snel. En dat doet óók een beetje pijn.